Jak często, będąc dzieckiem słyszałeś_aś w muzeum: Uważaj! Odsuń się! Nie dotykaj!

A przecież sztuka ma pobudzać zmysły, inspirować, wyzwalać! Dla dzieci pierwszym zmysłem pozwalającym doświadczyć i definiować świat jest dotyk.To dzięki niemu dziecko odkrywa, gdzie kończy się jego ciało, a gdzie zaczyna świat zewnętrzny. Pomaga różnicować różne powierzchnie, ich faktury czy temperaturę.

Sensoryczny odbiór sztuki może być dla dzieci niezwykle poruszającym doświadczeniem. Przybliżamy trzy projekty muzealne powstałe na przestrzeni ostatnich lat, które w swoim założeniu traktowały dzieci jako pełnoprawnych odbiorców sztuki, a zmysły jako przewodników percepcji.

Doświadczaj

"Wszystko widzę jako sztukę" to tytuł wystawy realizowanej 2018 roku w Zachęcie Narodowej Galerii Sztuki. Kuratorka Ewa Solarz wybrała prace z kanonu polskiej sztuki współczesnej tak, aby działały na wyobraźnię i pozwalały odwołać się do własnych przeżyć. Tytuł wystawy nawiązuje do słów Jaśminy Wójcik. Myślenie o sztuce jak o czymś codziennym, pozwala ją oswoić. Twórcy wystawy stworzyli w przestrzeni Zachęty artystyczny playground dla dzieci, dzięki któremu mogły one robić najróżniejsze rzeczy: obierać w galerii ziemniaki jak Julita Wójcik, wyszywać makatki jak Monika Drożyńska, naklejać na ścianach kolorowe taśmy inspirując się Edwardem Krasińskim, rzucać kostkami do gry w stylu Ryszarda Winiarskiego czy malować swoje ciało na czarno niczym Aneta Grzeszykowska. Wystawie towarzyszyła książka, która w przystępny sposób opowiadała o twórczości artystów i artystek. Dzięki przestrzeni twórczej będącej sercem wystawy, cieszyła się ona ogromną popularnością, nie tylko wśród dzieci.

Link do wydarzenia

Odczuwaj

Jak zrozumieć sztukę współczesną? Przez zmysły! W 2019 roku w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie powstał niezwykły projekt, którego kuratorkami były Joanna Rentowska i Anna Szary. W wyniku warsztatowych spotkań artystów i artystek z dziećmi, powstały obiekty sztuki, których doświadczać można było różnymi zmysłami. Doświadczyć, czyli dotykać, wąchać, sprawdzić z czego są zrobione. Wystawa "Dotknij sztuki" stała się przestrzenią eksperymentowania i zabawy. Ta nietypowa wystawa obalała stereotyp, że sztuka współczesna jest nieprzystępna, a wizyta w galerii trudna czy nudna. Jej przestrzeń wypełniały kolory, dźwięki, faktury i zapachy. Wystawa Dotknij sztuki pokazywała, że sztuka współczesna może być światem inspirujących doznań niezależnie od wieku, umiejętności, wiedzy czy sposobu postrzegania. Na wystawie można było min. przesuwać obrazy Zuzanny Hertzberg, dotykać prac Anny Panek, wąchać gąbczastą narośl na ścianie stworzoną przez Justynę Wiśniowską, czy puszczać papierowe łódki po wielkim basenie, będącym częścią instalacji Norberta Delmana. Przez cztery miesiące w przestrzeni wystawy obecne były także animatorki, które zachęcały dzieci do doświadczania obiektów i chętnie rozmawiały z nimi na temat ich odbioru sztuki.

link do wydarzenia

Oswajaj

W jaki sposób rozmawiać z dziećmi na niełatwe tematy, jak tocząca się w Ukrainie wojna, kryzys klimatyczny czy przymusowe migracje? Muzeum Emigracji w Gdyni pokazuje, że można poprzez sztukę oswoić trudne emocje. Do 30 października wspólnie z najmłodszymi doświadczyć można wystawy "Przeprowadzki", której kuratorkami są Anna Posłuszna i Katarzyna Witt. Bohaterami wystawy są Franek i Olena, dzięki którym poznajemy odpowiedzi na pytania czym jest migracja i uczymy się oswajać to, co nieznane. W obliczu sytuacji wojny w Ukrainie, która spowodowała, że wielu jej mieszkańców musiało wyemigrować, aby szukać nowego domu, temat jest szczególnie ważny. Wystawa powstała z udziałem dzieci i to one miały wpływ na jej finalny kształt. Dzięki temu zwiedzanie staje się wielozmysłowym, otwartym doświadczeniem. Wystawa dostępna jest w języku polskim, ukraińskim, rosyjskim i angielskim.

link do wydarzenia

Przykładów działań muzealnych, które wychodzą naprzeciw dziecięcemu odbiorcy, traktując go na równi z dorosłym, jest więcej. Galeria Labirynt w Lublinie, Muzeum Warszawskiej Pragi, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN ze swoją przestrzenią U króla Maciusia i inne muzea, które swój edukacyjny program kierują w stronę sensorycznego odbioru sztuki.

Janusz Korczak powiedział, że “dziecko nie może myśleć, jak dorosły, ale może dziecięco zastanawiać się nad poważnymi zagadnieniami dorosłych. “ Być może tworząc sensoryczne wystawy, które ułatwią dzieciom odbiór sztuki, to my - dorośli, dostaniemy lekcję wrażliwości, z której nauczymy się wyciągać wnioski.

zdjęcia:
numer 1: ze strony Zachęty Narodowej Galerii Sztuki
projekt Kosmos Projekt
fot. Marek Krzyżanek
numer 2 + okładka : ze strony Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski
fot. Krzysztof Gajewski
numer 3: ze strony Muzeum Emigracji w Gdyni

Tekst: Ola Rajska