Wraz z początkiem XX wieku artyści i artystki coraz częściej zaczynali kwestionować pogląd mówiący, że niektóre materiały nie są odpowiednie, aby tworzyć z nich sztukę. Artyści kubistyczni - Pablo Picasso, Georges Braque czy Juan Gris - wprowadzili do swoich obrazów nowe elementy takie jak wycinki z gazet i fragmenty tkanin. Z kolei Marcel Duchamp, Hannah Höch czy Kurt Schwitters zaczęli włączać do swoich prac przedmioty codziennego użytku, często w połączeniu z bardziej konwencjonalnymi materiałami.

Późne lata 60. i 70., w kontekście poszerzania granic sztuki, związane są przede wszystkim z rozwojem radykalnego ruchu artystycznego Arte povera, którego nazwa dosłownie oznacza „sztukę biedną”. Artyści należący do tego ruchu odwracali się od tzw. wysokiej, skomercjalizowanej sztuki, świadomie eksponując surowość materiałów - ziemi, tkanin, drewna, metalu, cegieł.

Wszyscy ci artyści i artystki uważani są dzisiaj za rewolucjonistów_ki, którzy wpłynęli_ły na współczesną praktykę artystyczną i zainspirowali_ły kolejne pokolenia twórców_czyń do eksperymentów nie tylko z symbolicznymi znaczeniami używanych materiałów, ale również z ich fizycznymi i chemicznymi właściwościami.

Zaangażowanie emocjonalne odbiorcy

Anish Kapoor, artysta szczególnie zainteresowany “byciem w procesie”, pokrywa tworzone przez siebie abstrakcyjne formy intensywnymi, jaskrawymi kolorami, które mogą wywoływać wręcz immersyjne doświadczenie u odbiorcy. Praca “Ishi's Light” wydaje się zapraszać swoich odbiorców do wejścia w jej wnętrze. Poczucie bezpieczeństwa, które zdaje się oferować rzeźba, skontrastowane jest z jej połyskującą powierzchnią, która zniekształca odbijany obraz.

Konkretne materiały mogą wywoływać odczucie przyjemności, dyskomfortu, bezpieczeństwa lub też niepokoju. Artyści wykorzystują wiedzę oraz umiejętności warsztatowe związane z rozmaitymi materiałami. Ich kolor, kształt i tekstura mogą wpływać na odbiór dzieła sztuki poprzez skojarzenia, bezpośredni wpływ na emocje odbiorcy, a także poprzez przyciąganie lub odwracanie uwagi od samego medium.

Materiał jako metafora i środek przekazu

Artyści_tki wybierają materiały również ze względu na ich metaforyczne znaczenie. W tym celu eksperymentują z różnymi formami, by znaleźć materiał, który byłby adekwatny do tematu, jaki podejmują w swoich realizacjach.

W sztuce polskiej jedną z prekursorek tego typu myślenia jest Alina Szapocznikow, która przebywając w latach 60. w Paryżu, stworzyła poliestrowe odlewy fragmentów własnego ciała, które zamieniała w przedmioty użytkowe: lampy i popielniczki. W swojej twórczości artystka wykorzystywała nietypowe formy i materiały (poliester, poliuretan), przepracowując w nich temat choroby i związanych z nią cielesnych doświadczeń.

Artystki, które współcześnie w podobny sposób eksperymentują z materiałami w celu pogłębienia sensu swoich prac to m.in. Magdalena Moskwa, która w 2006 roku płócienne podobrazie zastąpiła zaprawą kredową na desce. Dzięki temu w symboliczny sposób dokonała utożsamienia swoich obrazów z ciałem. Z kolei szwedzka artystka Cecilia Jonsson podejmuje w swojej sztuce zagadnienia związane z ludzkim rozumieniem i postrzeganiem innych, mniej złożonych form życia. Wymagające czasu i cierpliwości prace artystki mają formę skorodowanych płyt i powstałych w wyniku pracy bakterii, które artystka poddała działaniom dźwięków.

Nowe możliwości tego, co już znane

Wielu współczesnych artystów wybiera znane już w sztuce materiały, ale przesuwa granice ich użycia za pomocą niekonwencjonalnych narzędzi i nowo opracowywanych technik ich obróbki.

Podobne procesy nierzadko wymagają dużej wiedzy chemiczno-technicznej, a także współpracy ze specjalistami z różnych dziedzin. W pracach polskiego artysty i projektanta Oskara Zięty przeplatają się ze sobą sztuka, technologia, materiałoznawstwo, a także inżynieria. Artysta jest twórcą jednej z najnowocześniejszych technologii obróbki stali, którą rozwinął wraz z całym zespołem naukowców skupionych wokół Politechniki Federalnej w Zurychu. Projektowane przez Ziętę obiekty, wykonane w precyzyjny sposób z nadmuchanej stali, przypominają oniryczne lustra i nadają znanemu w sztuce materiałowi nowego wymiaru.

Surowe piękno

Materia poddana “myślącej” dłoni wybrzmiewa surowym, czystym pięknem. “Podobnie jak wszystkie inne stworzenia, istoty ludzkie nie istnieją “po drugiej stronie” materialności, ale pływają w oceanie materiałów” pisze brytyjski myśliciel Tim Ingold. To właśnie chropowata, niekiedy krnąbrna, zawsze różnorodna materia, prowadzi artystów i projektantki do finalnej formy. Art:DROP Raw Beauty to kuratorska kolekcja onarte, w której znajdziecie prace artystów i artystek eksperymentujących z materią, aby wydobyć jej nietuzinkowe piękno.



Tekst: Mada Zielińska
Redakcja: Ola Rajska
Korekta: Mona Olkiewicz

Zdjęcia w tekście:
Okładka: Alina Szapocznikow, “Lampe-bouche I [Usta iluminowane I]”, 1967, fot. Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
Główna grafika postu: Andrzej Sobiepan, “Awizo z innego wymiaru 006/2021”, 2021, materiały artysty, platforma onarte
Zdjęcie 1: Anish Kapoor , “Ishi's Light”, 2003, fot. Tate Modern
Zdjęcie 2: Cecilia Jonsson, materiał ze strony https://oscillations.eu/
Zdjęcie 2: Oskar Zięta, “TAFLA O”, materiały ze strony artysty
Zdjęcie 4: Magdalena Kucharska | Hadaki, Wazon Lato_05, materiały artystki, platforma onarte