“Pragnienie odkrywania, pragnienie ruchu, uchwycenie smaku - trzy pojęcia, które opisują sztukę fotografii.” - H. Newton

Mimo że fotografia stosunkowo późno została dopuszczona do rynku sztuki, w ciągu ostatnich lat kilkakrotnie święciła triumfy w salach aukcyjnych, a dzieła takich artystów_ek jak Richard Prince, Andreas Gurskie oraz Cindy Sherman uzyskiwały wyjątkowo wysokie ceny, pozwalające wspomnianym twórcom_czyniom znaleźć się w ścisłej czołówce najdroższych artystów_ek świata. W Magazynie on*arte przyglądamy się artystom_kom posługującym się fotografią oraz decyzjom, których muszą dokonać podczas procesu twórczego.

Fotografia jako obiekt kolekcjonerski

Fotografię zaczęto postrzegać w kategoriach sztuki dopiero w drugiej połowie XX wieku i to wtedy fotografie stały się pełnoprawnymi przedmiotami kolekcjonerskimi. W związku z rozwojem relacji fotografii i rynku sztuki w latach 70. i 80., zaczęto numerować edycje odbitek fotograficznych. Przyjęto wówczas, że każda fotografia, która ma trafić do sprzedaży powinna być sygnowana przez artystę_kę oraz oznaczona numerem odbitki oraz edycji, czyli informacją, ile odbitek zawiera dana edycja.

To, co poza obrazem

Proces twórczy to doświadczenie, które odbywa się poza obrazem. Jego wynikiem może być wydruk na papierze, tkaninie czy tradycyjna odbitka, która została stworzona przez artystę_kę w ciemni. Może być ona niewielka, wielkoskalowa lub być częścią większej instalacji czy cyklu.

Jednak każde dzieło sztuki, również obraz fotograficzny, poprzedza myśl, koncepcja, doświadczenia. Dla artystów_ek takich jak Cindy Sherman, John Hilliard czy duetu Broomberg i Chanarin, albo - w przypadku współczesnej fotografii polskiej - Agaty Zbylut, Tomasza Wysockiego czy Szymona Kobusińskiego, to właśnie poziom konceptualny ich praktyki jest tym, co tworzy finalny obraz.

Agata Zbylut realizuje prace fotograficzne, często wykorzystując wizerunek własnej twarzy czy ciała. W cyklu „Pańcia” artystka dokumentuje efekty popularnych zabiegów medycyny estetycznej, którym się poddała. W twórczości Zbylut dominują wątki feministyczne, refleksja na temat czasu, przemijania, a także ingerencji w wygląd jako temat tabu.

Z kolei Tomasz Wysocki, łącząc dwie dziedziny, czyli scenografię filmową i fotografię, jednocześnie inspirując się rzeźbą i malarstwem, tworzy fotografie inscenizowane, dające możliwość kreowania „idealnych”, wyobrażonych światów. Budując plany zdjęciowe, artysta dba o każdy ich detal, a następnie fotografuje bez manipulacji montażem komputerowym.

Szymon Kobusiński w swojej praktyce używa wody jako głównego medium. Jego prace łączą elementy abstrakcji i figuratywności, w których pojawia się zarówno klasyczna fotografia, jak i materiały wideo. Kobusiński “dzięki doskonałej znajomości technik fotograficznych i umiejętności pracy światłem osiąga niezwykłe wizualne efekty, porównywalne z malarstwem renesansowym i – z drugiej strony – ultranowoczesnymi technologiami.”

Fizyczny wymiar obrazu fotograficznego


Dla części artystów_ek posługujących się medium fotografii aspekt fizyczny powstających prac jest tak samo ważny, co aspekt wizualny. Tak jak w przypadku innych mediów artystycznych, posługiwanie się fotografią wiąże się z podjęciem przez artystę_kę decyzji dotyczących wyboru odpowiedniej techniki - czy będzie to fotografia tradycyjna czy cyfrowa; w przypadku wydruków - doboru odpowiedniego papieru lub innego rodzaju podłoża, rozmiaru; sposobu oprawy, czy montażu. Wszystkie te aspekty wiążą się z nakładem pracy i czasu poświęconemu eksperymentom i poszukiwaniom odpowiednich form wyrazu.

Francuska artystka Alix Marie, zmęczona “płaskością fotografii”, ale mimo to zafascynowana tworzeniem obrazów fotograficznych, tworzy instalacje na pograniczu rzeźby i fotografii. Fizyczny aspekt prac Marie jest równie ważny, co aspekt wizualny, nie tylko ze względu na sposób, w jaki jej prace ostatecznie działają w przestrzeni, ale także ze względu na powracający w jej twórczości temat ciała i cielesności. Artystka eksperymentuje z różnymi technikami fotograficznymi oraz sposobami druku i montażu, i tym samym bada możliwość pojmowania fotografii jako obiektu trójwymiarowego, odrzuca jej płaskość i nieadekwatność do przedstawiania ciała.

Nie tylko aparat fotograficzny

W przypadku współczesnej fotografii istotnym obszarem zainteresowania twórców_czyń jest pojęcie postfotografii, które funkcjonuje już od lat osiemdziesiątych XX wieku. Na rozwinięcie się praktyk postfotograficznych miał wpływ rozwój technologii obrazowania, ale również towarzyszący mu namysł teoretyczny. Rola artysty_ki nie polega już głównie na produkowaniu zdjęć, ale przypisywaniu mu znaczeń, a także refleksji nad tym, czym jest obraz i jaka jest jego funkcja.

Przykładem artystki, działającej w obszarze postfotografii jest Aga Antkowiak, która w swoich pracach fotograficznych rzadko posługuje się aparatem fotograficznym, a zamiast tego wykorzystuje algorytmy i sztuczną inteligencję oraz przetwarza print screeny i obrazy znalezione w Internecie, badając m.in. wpływ technologii na człowieka.

Festiwal Fotografii w Ramach Sopotu

1 września w Sopocie rozpocznie się 9. edycja Festiwalu Fotograficznego w Ramach Sopotu. W tym roku festiwalowi towarzyszy hasło przewodnie "Źródło”, interpretowane jako początek, powód czy prolog. „Co istotne, nie chodzi o źródło zaspokajające potrzebę poszukiwania, prowadzące do łatwego rozwiązania. Jest wręcz odwrotnie - „źródło” prowokuje dyskusję. To pytanie: “dlaczego właśnie tak?”, “skąd?”, pomagające zrozumieć “po co?” - wyjaśnia Maja Kaszkur, główna kuratorka FFWRS.

Pierwszego dnia festiwalu w PGS premierę będzie miał najnowszy projekt Szymona Kobusińskiego pt.”Flores”. 2 września natomiast w Sopot Centrum po raz pierwszy obejrzeć będzie można pracę Tomasza Wysockiego zatytułowaną „Memory is not the end”. W ramach FFWRS w Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie zobaczymy także wystawy trójki rezydentów: Anny Orłowskiej, Visvaldasa Mokrevičiusa i Witka Orskiego. Artystów wizualnych łączy nie tylko wykorzystywanie medium fotografii, ale również pokoleniowy moment, tu i teraz określający ich jako twórców. Patronem medialnym tegorocznej edycji festiwalu jest on*arte.

strona FFWRS

tekst: Mada Zielińska
redakcja: Ola Rajska

Zdjęcia:
Okładka: Szymon Kobusiński, Flores _02, fot. materiały prasowe FFWRS
Główna grafika postu: Ewa Doroszenko, praca z cyklu ‘Body Editor’, 2018-2020, fot. materiały artystki
Zdjęcie 1: Cindy Sherman ‘History Portraits’, 1989–90, widok wystawy w Muzeum Fundacji Louis-Vuitton , fot. Metro Pictures
Zdjęcie 2: Tomasz Wysocki, ‘The Taste of Cherry #9’, 2018, fot. on*arte
Zdjęcie 3: Alix Marie ‘Dirty Dancing’, 2019, fot. materiały artystki
Zdjęcie 4: Aga Antkowiak, ‘The Promise of Novelty’, widok wystawy w galerii SKALA, 2017
Zdjęcie 5: Tomasz Wysocki, Memory is not the end”, 2023, fot. materiały prasowe FFWRS